Uit onderzoek bleek enige jaren geleden dat op 260 tandartsen in exact een jaar tijd er 280 medische accidenten optraden. Het vreemde was dat legio tandartsen geen calamiteit meldden in deze periode en dat een andere groep twee of meer keren werd opgeschrikt door een acuut medisch probleem.
Uit de beschikbare gegevens (leeftijd, praktijk grootte, geslacht, afstudeerplaats en jaar, etc.) kon geen oorzakelijke factor worden gedestilleerd. Ligt het aan het individueel en de benadering van de patiënt? Duidelijk was het schrikeffect dat optrad bij de behandelaar van een onwel geworden patiënt. Dit is te verklaren door het schijnbaar zeldzame karakter van het gebeuren en het meest onverwachte karakter. Bijgevoegd moet worden dat het curriculum tandheelkunde ook nog geen mogelijkheid heeft ingebouwd om met acute medische zaken in aanraking te komen. Korte tijd heeft als keuze onderwijs een stage ‘eerste hulppost’ bestaan Studenten werd de mogelijkheid geboden enkele weken mee te lopen op de eerst hulp afdeling van een ziekenhuis. Nog steeds hoor ik positieven geluiden over deze stage van de tandartsen die dit hebben doorlopen. Men zag een ‘hartinfarct’ en een gebroken heup na een valpartij en een allergische reactie.
De huidige tandarts moet het doen met de theorie. Als men zich de start van de handelingen na het onwel worden van de patiënt eigen maakt, in de zin dat men die handelingen zonder nadenken automatisch gaat starten, zal men in staat zijn een patiënt in veilig vaarwater te brengen.
Schema veilige opvang (de handelingen worden cursief weergegeven)
De patiënt voelt zich onwel, op dat ogenblik de patiënt niet meer verlaten, de tijd noteren en hulpkrachten activeren.
Patiënt is en blijft aanspreekbaar → patiënt in die houding laten waarin hij/zij zich het prettigst voelt (voorkeurshouding).
Naar klachten vragen. Hoe zijn de vitale tekenen? Deze bestaan uit: inspectie van de patiënt? Daarna de polsvoelen, bloeddruk meten en luisteren naar de ademhaling (snel, langzaam, met of zonder geluid etc).
Het bewustzijn is dubieus → controleer het bewustzijn → schudden (‘gaat het?’) en geluid (naam)
Patiënt is diep bewusteloos want er treedt geen reactie op. Bij enige reactie is er sprake van een verminderd bewustzijn maar handelt men alsof de patiënt bewusteloos is.
Patiënt plat neerleggen op de plaats waar deze zich bevindt en knellende kleding losmaken
Essentieel is nu de ademhaling controle (horen, zien bewegen thorax, voelen van de ademstroom uit neus en mond).
Geen of een gestoorde ademhaling REANIMATIE STARTEN nadat de patiënt met de medische handgreep van Rautek op de grond is gelegd. Ambulance bellen met woorden: ’reanimatie situatie’.
Normale ademhaling en bewusteloosheid → Patiënt in stabiele zijligging in de stoel of op de grond na Rautek.
Vitale tekenen opnemen en noteren of onthouden (zie boven)
Twee mogelijkheden doen zich nu voor:
Terwijl u de patiënt in stabiele zijligging brengt, wordt deze aanspreekbaar. Niets te eten en te drinken geven in verband met vaak optredend braken na het ‘bijkomen’ en het pas later terug keren van de slikreflex. Patiënt nog enige tijd in stabiel zijligging houden o.a. om te zijn of bewustzijn persisteert.
Patiënt blijft bewusteloos. Ambulance bellen. Vitale tekenen blijven controleren en noteren.
Aan de ambulance broeders een kopie van de medische anamnese meegeven en kort de gevonden waarden met tijdstippen van de vitale parameters.
Bekijk hier de beslisboom voor de situatie 'patiënt onwel'.
Voor acute situaties is het spreekwoord ‘een gewaarschuwd mens telt voor twee’ zeker van toepassing. Door het nemen van enkele maatregelen bent u beter voorbereid op eventuele medische calamiteiten. Hoofdstuk 2.4 van Algemene ziekteleer voor Tandartsen, onder redactie van Brand, van Diermen en Makkes, geeft overzicht in de algemene voorbereidingen die u in uw dagelijkse praktijk dient te treffen.
Auteur(s): L. Abraham-Inpijn